Gaz pieprzowy to jedno z najpopularniejszych narzędzi do samoobrony. Środek ten w swoim składzie zawiera substancję drażniącą (kapsaicynę), która wydobywana jest z ostrych papryczek. Dzięki temu gaz pieprzowy jest w stanie skutecznie zdezorientować napastnika, tym samym umożliwiając oddalenie się w bezpieczne miejsce lub uzyskanie pomocy.
Czy posiadanie i użycie gazu pieprzowego jest jednak legalne? W jakich sytuacjach jego wykorzystanie może grozić konsekwencjami prawnymi? Odpowiedzi na te, a także wiele innych pytań dotyczących tego zagadnienia, znajdują się w dalszej części poniższego artykułu.
Zobacz również: Gaz pieprzowy czy paralizator – co jest lepsze do samoobrony?
W Polsce gaz pieprzowy uznawany jest za środek do samoobrony, a nie broń. Zawiera się on przy tym w definicji ręcznego miotacza gazu obezwładniającego, która została wyszególniona w ustawie o broni i amunicji z dnia 21 maja 1999 r. Określa ona również, że na zakup gazu pieprzowego nie trzeba posiadać zezwolenia, choć należy przy tym zaznaczyć, że nieco inaczej wygląda to w kwestii jego użycia, co powinno odbywać się tylko i wyłącznie w uzasadnionych sytuacjach.
Użycie gazu pieprzowego jest legalne i uzasadnione jedynie w zdarzeniach, które spełniają założenia obrony koniecznej. W praktyce oznacza to, że można go wykorzystać wyłącznie w celu ochrony siebie, własnego mienia lub innych osób przed bezpośrednim zagrożeniem. Wynika to z artykułu 25 Kodeksu Karnego, który zakłada, że obrona konieczna polega na odparciu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem, w tym życie, zdrowie, mienie lub wolność.
Wyłączenie odpowiedzialności karnej
Art. 25.
§ 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.
§ 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
§ 2a. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej, odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania, lokalu, domu albo na przylegający do nich ogrodzony teren lub odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc, chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące.
§ 3. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.
Sytuacje, w których za wykorzystanie gazu pieprzowego możliwe jest poniesienie konsekwencji prawnych, obejmują:
· Brak zagrożenia – użycie gazu w momencie, gdy nie ma bezpośredniego zagrożenia (np. w celu zastraszania), jest nielegalne.
· Przesadne reakcje – czyli skorzystanie z gazu pieprzowego w sytuacji, gdy groźba była minimalna lub zdarzenie mogło być rozwiązane inaczej (np. słowna kłótna bez agresji fizycznej).
· Działanie ofensywne – użycie gazu jako formy ataku (np. w celu odegrania się na kimś) stanowi przestępstwo.
W obrębie konsekwencji, z którymi należy liczyć się po nieuzasadnionym zastosowaniu gazu pieprzowego, zaznacza się:
· Odpowiedzialność karną – a więc oskarżenie o naruszenie nietykalności cielesnej, groźby karalne lub inne przestępstwa.
· Odszkodowanie cywilne – ofiara ma prawo domagać się rekompensaty za poniesione szkody, w tym chociażby związane z leczeniem.
Aby bezpiecznie i skutecznie używać gazu pieprzowego, warto przestrzegać kilku istotnych wskazówek. Odpowiednie przygotowanie i świadomość działania tego narzędzia stanowią bowiem klucz do efektywnej samoobrony.
W obrębie gazów pieprzowych zaznacza się przede wszystkim trzy najpowszechniejsze rodzaje, do których zalicza się środki w formie sprayu (stożek) oraz żelu lub pianki. Te pierwsze zapewniają szybkie rozprzestrzenianie w powietrzu, tym samym dając możliwość obrony przed większą ilością napastników. Ich wadą okazuje się jednak stwarzanie bezpośredniego zagrożenia również dla osoby, która decyduje się na użycie gazu. Spray jest bowiem podatny chociażby na wiatr, dlatego też świetną alternatywą będzie gaz pieprzowy w żelu lub piance. Jest on znacznie bardziej precyzyjny i odporny na wiatr, przez co okazuje się bezpieczniejszy w użytkowaniu.
Warto uwzględnić także pojemność gazu. Mniejsze opakowania są przy tym znacznie bardziej poręczne, dzięki czemu można zabrać je ze sobą zasadniczo wszędzie, gdyż zmieszczą się do każdej kieszeni. Większe buteleczki są natomiast bardziej ekonomiczne i mogą wystarczyć na kilka użyć.
Wybierając konkretny środek należy zapoznać się również z ostrością kapsaicyny (wyrażaną w jednostkach SHU), a także stężeniem OC (wyrażanym w procentach). Im wyższa będzie wartość SHU, tym szybsze działanie wykazuje gaz, a stężenie OC ma bezpośredni wpływ na trwałość skutków kontaktu z gazem.
Gaz pieprzowy powinien być noszony w kieszeni, torebce lub kaburze przyczepionej do paska. Dzięki temu będzie on łatwo dostępny w sytuacji zagrożenia, gdzie znaczenie może mieć zasadniczo każda sekunda.
Jeśli natomiast chodzi o przechowywanie (np. w warunkach domowych), gaz powinien znajdować się w miejscu, do którego nie dostaną się dzieci.
Po zakupie gazu pieprzowego warto przetestować go „na sucho”, a więc bez naciskania na spust. Warto wówczas zapoznać się z instrukcją producenta, a także sprawdzić, jak działa zabezpieczenie przed przypadkowym użyciem, w które wyposażony jest zasadniczo każdy gaz pieprzowy.
Każdy posiadacz gazu pieprzowego powinien zwracać uwagę na takie kwestie, jak:
· Wiatr – gaz nie powinien być rozpylany pod wiatr, gdyż może wówczas „wrócić” do użytkownika.
· Trening – w tym chociażby ćwiczenie umiejętności precyzyjnego celowania.
· Data ważności – gaz pieprzowy może stracić na swojej skuteczności po upływie określonej daty.
· Prawo – gaz pieprzowy to nie zabawka, a narzędzie do samoobrony. Jego bezpodstawne użycie może więc nieść za sobą poszczególne konsekwencje prawne, o których należy pamiętać w każdej sytuacji.
Sprawdź także: Jak zneutralizować gaz pieprzowy?